TRUNG QUỐC
ĐƯỢC SÁNG CHẾ
NHƯ THẾ NÀO?
BILL HAYTON
YALE UNIVERSITY PRESS
NEW HAVEN AND LONDON
________________________________________________
Mục lục
Danh sách hình minh họa
Lời cám ơn
Giới thiệu
1 Sáng chế tên Trung Quốc
2 Sáng chế Chủ quyền.
3 Sáng chế tộc Hán
4 Sáng chế Lịch sử Trung Quốc
5 Sáng chế dân tộc Trung Quốc
6 Sáng chế tiếng Trung
7 Sáng chế Lãnh thổ Quốc gia.
8 Sáng chế Yêu sách biển
Phần kết luận
Ghi chú về Những nhân vật có ảnh hưởng
Hướng dẫn đọc thêm,
Mục lục
______________________________________________
LỜI CẢM ƠN
Xiexie (Tạ Tạ) - Cảm ơn
Cuốn sách này bắt đầu trong quán bar của khách sạn Omni New Haven và một cuộc trò chuyện với Bradley Camp Davis của Đại học Bang Eastern Connecticut. Qua một vài chai Newcastle Brown Ale, chúng tôi đã thảo luận về lịch sử khó khăn của vùng biên giới Việt Nam. Tại một thời điểm, Bradley đã trả lời một trong những câu hỏi ngây thơ của tôi về biên giới thế kỉ 19 với dòng chữ: “Điều đó phụ thuộc vào việc bạn hiểu Trung Quốc có nghĩa là gì”. Đó là một khoảnh khắc quay cuồng. Sau nhiều năm suy nghĩ, giao động, nghiên cứu và viết, cuốn sách này là kết quả của cuộc trò chuyện đó. Tôi hi vọng bạn sẽ thấy nỗ lực của tôi để hiểu 'bạn hiểu Trung Quốc có nghĩa là gì' cũng hấp dẫn như tôi đã thấy.
Không điều nào trong những gì sau đây có thể xảy ra nếu không có thư viện của Trường Nghiên cứu Phương Đông và Châu Phi ở London: đối với tôi, một cổng chính dẫn đến một bình diện ý thức mới. Xin gửi lời cảm ơn của tôi đến tất cả những người làm việc ở đó. Khi tôi bước những bước đầu tiên đầy lo lắng vào thế giới trí tuệ này, tôi đã được khích lệ rất nhiều bởi những cuộc thảo luận của tôi với những người tham gia tại một hội nghị do Kreddha tổ chức tại Đại học California, Davis vào tháng 9 năm 2016. Tại đó tôi đã gặp Michael van Walt van Praag, Miek Boltjes, Arif Dirlik nay đã mất của Đại học Oregon và Timothy Brook của Đại học British Columbia, đều hào phóng ủng hộ tham vọng của tôi.
Họ chỉ là những người đầu tiên trong danh sách dài các học giả đã trả lời nhiều câu hỏi ngây thơ nữa. Đặc biệt tôi xin cảm ơn: Tim Barrett của SOAS; Chad Berry của Đại học Alabama; May Bo Ching của Đại học Thành phố Hong Kong; Chris P.C. Chung của Đại học Toronto; Pamela Kyle Crossley của Đại học Dartmouth; Stephen Davies của Đại học Hong Kong; Frank Dikötter của Đại học Hong Kong; Josh Fogel của Đại học York; Ge Zhaoguang của Đại học Fudan; Michael Gibbs Hill của Đại học William và Mary; Tze-ki Hon của Đại học Thành phố Hong Kong; Chris Hughes của Trường Kinh tế London; Bruce Jacobs của Đại học Monash; Thomas Jansen của Đại học Wales Trinity Saint David; Elisabeth Kaske của Đại học Leipzig; Cheng-Chwee Kuik của Đại học Quốc gia Malaysia; Jane Leung Larson của diễn đàn Học bổng Baohuanghui; James Leibold của Đại học La Trobe; Victor Mair của Đại học Pennsylvania; Melissa Mouat của Đại học Cambridge; Peter Perdue của Đại học Yale; Edward Rhoads của Đại học Texas ở Austin; Julia Schneider của Đại học College Cork; Rich Smith của Đại học Rice; Rachel Wallner của Đại học Northwestern; Jeff Wasserstrom của Đại học California, Irvine; và Peter Zarrow của Đại học Connecticut.
George Yin của Swarthmore College là một nguồn tư vấn tuyệt vời cho nhiều câu hỏi về dịch thuật và từ nguyên của tôi. Geoff Wade đã giúp tôi biết đúng đằn những thứ thời Minh. Evan Fowler và Trey Menefee đã tư vấn cho tôi phần Hong Kong; Erik Slavin đã đưa tôi đi dạo quanh Yokohama và Jeremiah Jenne đã giúp tôi rất nhiều ở Bắc Kinh. Paul Evans, Brian Job và Yves Tiberghien của Đại học British Columbia đã tổ chức và giúp đỡ tôi tại Vancouver. Cháu cố của Timothy Richard, Jennifer Peles và người viết tiểu sử của ông, Eunice Johnson nay đã mất, đã giúp tôi nghiên cứu về cuộc đời và công việc của nhà truyền giáo-giáo dục này.
Tôi gửi lời cảm ơn đến tất cả mọi người tại Nhà xuất bản Đại học Yale, đặc biệt là Heather McCallum vì đã dám đánh liều với cuốn sách này; Marika Lysandrou, người đã chăm sóc tôi trong quá trình viết; Clarissa Sutherland và Percie Edgeler, đã quản lí quá trình xuất bản; và Charlotte Chapman vì đã biên tập nghiêm ngặt bản thảo. Ba trọng tài ẩn danh đã đưa ra những nhận xét cực kì hữu ích về bản thảo, xin cảm ơn.
Các đồng nghiệp BBC của tôi đã dung thứ việc nghiên cứu khuya khoắt của tôi và gia đình tôi đã cho phép tôi đi xa. Vợ tôi, Pamela Cox, là một nhà sử học thật sự và đã chỉ cho tôi cách trở thành một nhà sử học như thế nào. Xin dành tình yêu thương cho cô. Các con của chúng tôi, Tess và Patrick, đã cho nguồn động viên và hạnh phúc. Cảm ơn bạn; bây giờ bạn có thể ngồi lại vào bàn ăn.
Colchester, tháng 3 năm 2020
LỜI GIỚI THIỆU
Trung Quốc (TQ) sẽ trở thành loại đất nước nào? Chúng ta biết rằng TQ lớn về dân số và, nếu xu hướng hiện tại tiếp tục, nó sẽ mạnh về kinh tế và bạo về quân sự. Nhưng siêu cường này sẽ hành xử như thế nào? Nó sẽ đối xử với người dân của chính nó, các láng giềng và phần còn lại của thế giới như thế nào? Trung Quốc là một trong hai quốc gia có dân số hơn một tỉ người, lực lượng vũ trang lớn, vũ khí hạt nhân và các tranh chấp biên giới đầy biến động. Nhưng trong khi ít người coi Ấn Độ là mối đe dọa đối với ổn định quốc tế, thì Trung Quốc lại chế ngự suy nghĩ của các nhà hoạch định chính sách, nhà phân tích và nhà bình luận. Có điều gì đó khác biệt về Trung Quốc. Trong khi nhiều người coi sự trỗi dậy của nó là một cơ hội - cho giao thương, đầu tư, lợi nhuận và phát triển - thì ít người nghĩ như vậy mà không có sự dè dặt. Trung Quốc là loại nước nào? Nó sẽ tạo ra loại thế giới nào?
Có một câu trả lời lười nhác cho câu hỏi này, một câu trả lời đã trở thành cẩm nang cho Đảng Cộng sản Trung Quốc và nhiều nhà bình luận. Nó chỉ đơn giản là viện đến ‘thế kỉ quốc sỉ’. Vào ngày 18 tháng 10 năm 2017, Tập Cận Bình (TCB) đứng trước biểu tượng búa liềm khổng lồ tại Đại hội lần thứ 19 của Đảng Cộng sản Trung Quốc và tóm tắt cẩm nang này trong một đoạn văn. "Với lịch sử hơn 5 000 năm, dân tộc chúng ta đã tạo ra một nền văn minh huy hoàng, có những đóng góp đáng kể cho nhân loại và trở thành một trong những dân tộc vĩ đại trên thế giới", ông nói với khán giả của mình.
Nhưng với cuộc Chiến tranh Nha phiến năm 1840, Trung Quốc chìm trong bóng tối của nội loạn và ngoại xâm; người dân TQ, bị tàn phá bởi chiến tranh, nhìn thấy quê hương của mình bị chia cắt và sống trong nghèo đói và tuyệt vọng. Với sự ngoan cường và anh hùng, vô số những người yêu nước tận tụy đã chiến đấu, vượt lên trước những khó khăn, và cố gắng bằng mọi cách có thể được tìm cách cứu đất nước. Nhưng dù với những nỗ lực của mình, họ đã bất lực trong việc thay đổi bản chất của xã hội trong nước Trung Quốc cũ và tình cảnh tuyệt vọng của người dân Trung Quốc.1
Đó là một cách nhìn kì dị về quá khứ. Nó được dựa trên ý tưởng rằng, trong suốt một thế kỉ, người dân Trung Quốc là nạn nhân không may của xâm lược của ngoại bang, và giữ một vai trò nhỏ bé trong vận mệnh của chính họ. Dễ thấy tại sao một đảng chính trị độc tài lại thấy điều đó hữu ích. Với việc cướp lấy quyền đại diện người dân Trung Quốc, họ tránh phải hỏi hoặc trả lời những câu hỏi khó về thay đổi xảy ra thế nào. Theo đó, phiên bản lịch sử của TCB là phiên bản được dạy trong các trường học Trung Quốc, và cũng là phiên bản mà nhiều người bên ngoài Trung Quốc đã đi đến đồng ý. Tuy nhiên, hầu hết mọi khía cạnh của nó đã bị thách thức bởi nghiên cứu gần đây. Thật không may, những hiểu biết sâu sắc được nghiên cứu này mở khóa không được bao gồm trong cuộc đối thoại chính thống về Trung Quốc: chúng bị bỏ quên trong các thư viện và các hội thảo học thuật chuyên môn. Trong cuốn sách này, tôi sẽ cố gắng đưa chúng rakhỏi chỗ khuất. Tôi sẽ cho thấy cách nhìn của Tập Cận Bình về Trung Quốc không phải là một biểu hiện phi thời gian về 'tính Trung Hoa' có từ thời 'xa xưa' mà là một phát minh hiện đại như thế nào. Bản sắc chủng tộc của Trung Quốc hiện đại, ranh giới và thậm chí cả ý tưởng về một ‘quốc gia-dân tộc' đều là những thứ được làm mới từ cuối thế kỉ 19 và đầu thế kỉ 20.
Trong cuốn sách này, tôi sẽ cố gắng chỉ ra cách Trung Quốc đi đến việc tự nghĩ về mình là 'Trung Quốc' như thế nào. Tôi sẽ nhìn vào những cách mà giới tinh hoa Trung Quốc áp dụng những ý tưởng xa lạ, bắt đầu từ khái niệm về chính ‘Trung Quốc’, trước khi tiếp tục xem xét các ý niệm phương Tây về chủ quyền, chủng tộc, dân tộc, lịch sử và lãnh thổ đã trở thành một phần của tư duy tập thể Trung Quốc như thế nào. Tôi sẽ chỉ ra cách mà các khái niệm cốt lõi đã được các trí thức Trung Quốc nhận lấy từ nước ngoài, và được điều chỉnh để tạo ra và củng cố huyền thoại của một đất nước và con người thống nhất 5 000 năm. Đây không chỉ đơn thuần là một bài tập học thuật. Chúng ta không thể hiểu các vấn đề hiện nay về biển Đông, Đài Loan, Tây Tạng, Tân Cương, Hong Kong, và cuối cùng là chính Trung Quốc, nếu không hiểu cách nhìn hiện đại hóa này đã được giới tinh hoa của nước này nhận lấy như thế nào và các vấn đề trong tương lai được gắn vào nó như thế nào. Trung Quốc ngày nay hành xử theo cách mà họ hành xử phần lớn là do những lựa chọn được các trí thức và nhà hoạt động cách đây một thế kỉ thực hiện và vì những ý tưởng mà họ thừa nhận và tuyên truyền đã được đông đảo người dân đón nhận để thay đổi cả một đất nước. Những cách mà những ý tưởng này được tranh cãi giữa các nhóm lợi ích chính trị đối địch và cách chúng được giải quyết vẫn còn sống chung với chúng ta ngày nay.
Trung Quốc không phải là độc nhất trong việc này. Mỗi ‘nhà nước-dân tộc’ hiện đại - Đức, Thổ Nhĩ Kì, Ý và Anh, chỉ nêu một vài - đều trải qua quá trình này. Đối với nhà sử học Arif Dirlik, một nhà Marxist gốc Thổ Nhĩ Kì, vấn đề này rất quen thuộc. Quá trình mà Đế chế Thanh cũ tiến triển thành Trung Quốc hiện đại gần như song hành với sự chuyển đổi của Đế chế Ottoman thành Thổ Nhĩ Kì chỉ vài năm sau đó. Một quá trình bề ngoài có vẻ đơn giản - một sự thay đổi bạo lực chính phủ - thực sự đòi hỏi những thay đổi cơ bản trong cách hiểu của xã hội về thế giới, về mối quan hệ giữa người cai trị và người bị trị và theo nghĩa của những từ mô tả những gì đang diễn ra. Chính một bài báo của Dirlik, về cái tên Trung Quốc, đã thôi thúc tôi mở cuốn sách này với việc viết về chủ đề đó. Bài báo của ông đã chứng minh rằng sự thay đổi từ đế chế cũ sang quốc gia-dân tộc hiện đại thật ra đi theo hướng ngược lại. Thay đổi bắt đầu với từ ngữ. Khi những người trí thức phải vật lộn để giải thích và giải quyết các vấn đề do việc hiện đại hóa nhanh chóng tạo ra, họ đã tạo ra những từ mới - hoặc chỉnh sửa nghĩa của những từ cũ - để mô tả tình trạng mới. Những từ mới đó kết tinh những cách nhìn mới về xã hội và làm thay đổi các quan hệ giữa kẻ thống trị và người bị trị. Kết quả là chính phủ bị lật đổ.
Tôi gặp Dirlik một lần duy nhất: ông mất ngay vào lúc tôi bắt đầu viết cuốn sách này. Một số người thấy Dirlik khó tính nhưng tôi thích ông và ông đã mở mắt cho tôi về vấn đề này. Dirlik tin rằng sự xuất hiện của những ý tưởng làm nền tảng cho Trung Quốc hiện đại không phải là một câu chuyện lịch sử mù mờ mà là một vấn đề đang diễn ra tiếp tục làm sống động các hành động của một siêu cường mới nổi. Khi nhìn vào Trung Quốc, chúng ta thấy trên thực tế, thắng lợi của một nhóm nhỏ người, khoảng một thế kỉ trước, đã tạo ra những ý tưởng mới về bản chất của xã hội và chính trị, rồi thuyết phục phần còn lại của đất nước - và thế giới rộng lớn hơn - tin vào chúng. Những ý tưởng này là sự pha trộn lộn xộn các quan niệm hiện đại của phương Tây về các quốc gia, dân tộc, lãnh thổ và biên giới với các quan niệm truyền thống về lịch sử, địa lí và trật tự xã hội đúng lẽ.
Trong khi cuốn sách này viết về ‘việc sáng tạo ra Trung Quốc', tôi không cố tácht riêng Trung Quốc ra để chỉ trích đặc biệt. Tất cả các quốc gia hiện đại đều trải qua quá trình ‘sáng tạo' này: ghi nhớ và quên đi một cách có chọn lọc các khía cạnh trong quá khứ của họ để đưa ra một cách nhìn về tương lai có vẻ bề ngoài là mạch lạc và thống nhất. Tôi viết điều này tại một Vương quốc Anh bị thiêu đốt bởi các tranh luận về Brexit. Mỗi ngày, chúng tôi thấy các chính trị gia và nhà bình luận nhớ hoặc quên một cách có chọn lọc các khía cạnh trong mối quan hệ của Anh với lục địa Châu Âu hoặc với đảo Ireland, hoặc liên minh Anh với Scotland để tạo nền tảng ‘đáng tin’ cho chương trình chính trị của họ. Những câu hỏi bị đè nén lâu nay về chủ quyền, bản sắc và sự thống nhất đã bùng nổ ra công khai và trở thành nguồn cảm xúc và sự đối đầu mới. Cách đó hàng ngàn dặm, Hong Kong đang trong biển lửa và ít nhất một triệu người Hồi giáo Turkey đang bị giam giữ trong các ‘trại cải tạo’. Bối cảnh và hậu quả rất khác nhau nhưng chúng có chung nguồn gốc: mâu thuẫn giữa chủ quyền, bản sắc và sự thống nhất vốn do quốc gia-dân tộc tạo ra.
Hầu hết du khách đến Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh đều đi vào qua các cổng từng được các nước triều cống, sứ thần và các quan chức cấp dưới sử dụng. Đi qua những bức tường đỏ khổng lồ, họ bắt gặp lớp hết phòng thủ này đến lớp phòng thủ khác thực lẫn tượng trưng. Lớp đầu tiên có dạng một cái hào được đặt theo hình cánh cung quay ngược, hướng về phía nam như một lời cảnh báo cho kẻ thù của hoàng đế. Qua khỏi hào là sân lớn từng tổ chức các buổi lễ của triều đình; rồi tới điện Thái Hòa, nơi các hoàng đế lên ngôi; và sau đó là điện Bảo Hòa, nơi hoàng đế dùng bữa tối với những người đứng đầu các phái bộ triều cống. Tiếp tục đi về phía bắc dọc theo trục trung tâm của thành phố sẽ đưa du khách đến những khu vực nội cung: Cung Càn Thanh, nơi chứa các phòng của hoàng đế, điện Giao Thái, nơi tổ chức lễ trọng và Năm mới, và sau đó, cuối cùng là Cung Khôn Ninh. Tòa nhà này ban đầu được xây dựng để làm nơi ở của các hoàng hậu nhưng vào năm 1645, sau khi chiếm được Bắc Kinh, nhà Thanh đã chuyển cho nó một mục đích mới.
Nhà Thanh là người Mãn: kẻ xâm lược từ phía đông bắc. Họ có tiếng nói riêng, chữ viết riêng, và theo tôn giáo của riêng mình: một hình thức shaman giáo. Những thứ này vẫn là ngôn ngữ và tôn giáo chính thức của triều đình cho đến khi triều đại này sụp đổ vào năm 1912. Cũng giống như người Anh ở Ấn Độ hoặc người Ottoman ở Ả Rập, tầng lớp tinh hoa thuộc hoàng đế tìm cách duy trì cảm giác biệt lập của họ. Đặc biệt, cư dân của Tử Cấm Thành vẫn duy trì nhiều nghi lễ mà tổ tiên của họ đã từng tuân theo ở vùng núi phía đông bắc. Họ tập bắn cung với cung tên của mình, họ nhảy múa theo phong cách Mãn Châu và, trong cung Khôn Ninh đã chuyển mục đích sử dụng, họ làm lễ cúng tế gia súc.
Hàng ngày, sau khi buổi cúng sáng theo truyền thống shaman, hoàng gia sẽ tập trung ở sảnh trung tâm của Cung điện trong khi một con lợn được đưa đi. Con vật sau đó bị giết thịt và thịt của nó đã được nấu chín phần nào. Thịt mỡ chưa thật chín được chuyển vòng quanh cho các thành viên giới quý tộc Mãn Châu tụ họp tham dự, họ tranh nhau để nhận được những miếng thịt ngon nhất. Cung điện trở nên bẩn thỉu, sàn nhà vương vãi mỡ và xà nhà nồng nặc mùi thịt lợn luộc.2 Điều này không thành vấn đề đối với hoàng gia. Đó là một nơi riêng tư, thiêng liêng không cho người ngoài vào. Nó riêng tư đến mức tòa nhà cũng được sử dụng làm gian buồng trăng mật của hoàng đế - có lẽ là sau khi nó đã được dọn sạch sẽ. Những gì đã xảy ra trong Cung điện vẫn không lọt ra ngoài.
Lề thói này vẫn tiếp tục cho đến cuộc cách mạng 1911/12, nhưng những người bảo vệ cho Tử Cấm Thành hiện nay vẫn phủ nhận mặt này về cuộc sống của hoàng gia. Nó không phù hợp với hình ảnh như thường nghĩ của một hoàng đế Trung Hoa. Thiên tử, theo lệ thường, được hình dung là ngồi thanh thản trên ngai vàng uy nghi, không ngồi xổm trên sàn nhà dính dầu mỡ. Nhưng bằng cách phủ nhận hoặc giảm thiểu lịch sử Mãn Châu về Cung điện, những hướng dẫn viên du lịch này đang thực hiện vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tính hợp pháp của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. CHNDTH tự coi mình là nhà cai trị mới nhất của một nhà nước Trung Quốc với lịch sử liên tục từ hàng thiên niên kỉ trước. Lịch sử này, theo quan điểm của họ, làm cho CHNDTH trở thành một nhà cầm quyền chính đáng trên một lãnh thổ rộng lớn trải dài từ Thái Bình Dương đến Trung Á: nó làm nền tảng cho quyền cai trị của CHNDTH đối với Tây Tạng, Tân Cương, Mông Cổ, Mãn Châu và Đài Loan. Nó cũng trao cho CHNDTH thẩm quyền xác định ai là người Trung Quốc và họ phải cư xử như thế nào.
Tuy nhiên, như lịch sử Cung Khôn Ninh đã cho thấy, trong 268 năm, ‘Trung Quốc’ lại là một tỉnh bị chinh phục của đế chế Mãn Thanh. Chính người Mãn Châu đã mở rộng sự cai trị nhà nước họ đến tận dãy Himalaya và vùng núi Tân Cương. Đợt chuyển đổi năm 1912 đã lộn ngược đế chế này từ trong ra ngoài. Những người theo chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc nắm quyền thống trị toàn bộ vùng đất vốn là một đế chế chủ yếu không-Trung Hoa. Họ cũng nắm quyền quyết định ai là người Trung Quốc, tính Trung Quốc của họ phải được thể hiện như thế nào, họ phải nói ngôn ngữ nào, v.v. Ban lãnh đạo Trung Quốc hiện nay là những người kế tục họ. Đảng Cộng sản có một quan điểm đơn nhất về ý nghĩa của Trung Quốc và của người Trung Quốc là gì và dường như kiên quyết áp đặt nó, bất kể hậu quả. Hết lần này đến lần khác, đảng biện minh cho hành động của mình bằng cách viện dẫn một cách nhìn đặc thù, được chính trị hóa về quá khứ. Nếu chúng ta muốn hiểu các hành động trong tương lai của Trung Quốc, chúng ta cần hiểu nguồn gốc của cách nhìn này. Cuốn sách này truy nguồn các câu trả lời tới giai đoạn khoảng một thế kỉ trước đây khi mà trật tự đế quốc cũ sụp đổ và 'quốc gia-dân tộc' hiện đại xuất hiện từ đống đổ nát.
* * *
Vài lời về thuật ngữ. Một số người có thể phản đối từ 'sáng chế’ (invention)' trong tiêu đề của tôi. Các nhà sử học chuyên nghiệp sẽ sử dụng từ 'xây dựng' (construction), nhưng một cuốn sách về 'xây dựng Trung Quốc' có nguy cơ bị xếp vào loại sách về công trình dân dụng. Ý nghĩa của tôi muốn nói vẫn như vậy. Tôi không khẳng định rằng Trung Quốc được sáng chế ra từ hư không nhưng ý tưởng về Trung Quốc như là một lãnh thổ thống nhất với lịch sử liền mạch đã được tích cực xây dựng / sáng chế ra từ một mớ bằng chứng mâu thuẫn bởi các cá nhân hành động trong những hoàn cảnh đặc thù của thời đại họ. Những ý tưởng, lập luận và tự sự mà họ vay mượn, điều chỉnh và khẳng định là sản phẩm của thời kì đó nhưng vẫn tiếp tục hướng dẫn hành động của giới lãnh đạo Trung Quốc cho đến ngày nay.
Tôi cũng đã cố gắng tránh sử dụng từ ‘China' (Trung Quốc) trừ khi nó thích hợp - thường là từ thời kì sau khi Trung Hoa Dân Quốc tuyên bố thành lập vào năm 1912. Sử dụng nó trước ngày này là rơi vào bẫy dân tộc chủ nghĩa trong việc phóng chiếu các từ ngữ (và ý nghĩa của chúng) về thời quá khứ mà chúng không thuộc về. Điều này mở ra câu hỏi về cách chính xác mà chúng ta nên quy cái mảnh bề mặt trái đất này theo thời gian như thế nào. Dirlik đã sử dụng thuật ngữ “vùng đất trung tâm Đông Á’ (East Asian Heartland), rất hữu ích nhưng không ngắn gọn. Cho khoảng thời gian từ năm 1644 đến năm 1912, tôi thường sử dụng thuật ngữ ‘Đại quốc Thanh' (Qing Great-State), vay mượn của Timothy Brook. Brook lập luận rằng “Đại quốc”, hay Da Guo, là một hình thức cai trị độc nhất của Nội Á và là từ ngữ mà các quốc gia, từ thời Mông Cổ trở đi, đã dùng để mô tả chính họ. Vì lí do này, nó thích hợp hơn thuật ngữ phương Tây 'empire’ (đế chế).3 Tôi đã phiên âm nhiều từ ghép của Trung Quốc thành các âm tiết riêng lẻ trong lần sử dụng đầu tiên. Mặc dù điều này có thể làm những độc giả đã biết tiếng Trung khó chịu, nhưng nó có thể giúp ích cho những người không biết tiếng Trung.
Cuối cùng, tôi cần nói rõ rằng đây là một công trình tổng hợp. Nó dựa trên nghiên cứu tiên phong của một thế hệ học giả mới trong vài thập kỉ qua. Các trường phái 'Tân Thanh sử’ và 'Hán học phê phán' và những trường khác đã cho phép chúng ta nhìn những câu hỏi cũ bằng con mắt mới. Tôi đã ghi công nhiều người trong các học giả này trong phần chính cuốn sách và nhiều người hơn trong Lời cảm ơn nhưng đối với những ai muốn biết chi tiết hơn, có một danh sách đầy đủ trong phần Đọc thêm. Tôi mang ơn hiểu biết chuyên sâu của họ. Việc kiểm tra lại quá khứ của người Trung Quốc chỉ có thể thực hiện được nhờ tự do học thuật được các trường đại học ở Bắc Mỹ, Úc, Châu Âu và Nhật Bản cung cấp. Những vấn đề này không thể được giải quyết ngay trong bản thân Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa: các câu hỏi về chủ quyền, bản sắc và sự thống nhất vẫn còn quá nhạy cảm. Cuốn sách này cố gắng giải thích tại sao.
_____
1. Xi Jinping, Report at the 19th National Congress of the Communist Party of China, China Daily, 18 October 2017, Xinhua, http://www.chinadaily.com.m/qingdao/2017-11/04/content_35234206.htm
2. Geremie R. Barmé, The Forbidden City, Cambridge, MA: Harvard University Press, 2011.
3. Timothy Brook, Great States: China and the World, London, Profile Books, 2019._________________
Xem song ngứ: Mở đầu
No comments:
Post a Comment