Biên giới trên biển giữa Campuchia và Việt Nam

Biên giới trên biển giữa Campuchia và Việt Nam

Les frontières maritimes entre le Cambodge et le Vietnam

Phỏng vấn Var Kim Hong*

Chủ tịch Uỷ ban Biên giới quốc gia [Campuchia]

Bởi vì vấn đề biên giới giữa Campuchia và Việt Nam một lần nữa được sử dụng như một lập luận trong các tranh cãi về chính trị, ta có thể trở lại với vấn đề phân định ranh giới biển rất nhạy cảm, rất dễ hiểu lầm này. Ở đây chỉ liên quan tới việc nhắc lại các sự kiện chứ không cung cấp thông tin mới –mà không ai dám chắc nắm hết.

Biên giới đất liền chưa định rõ

Trước khi người Pháp đến không có biên giới vẽ chính xác giữa Việt Nam và Campuchia. Trong lịch sử qua nhiều thế kỉ, người Việt đã tiến dọc theo bờ biển Việt Nam về phía nam, cuộc Nam Tiến nổi tiếng kéo dài từ thế kỉ thứ 10 đến thế kỉ 17, từng bước thâm nhập và chiếm lấy miền trung Việt Nam hiện nay và vùng đồng bằng [Nam bộ]. Người Việt định cư tại Sài Gòn vào nửa đầu thế kỉ 18, họ đến phía nam đồng bằng Nam bộ nửa sau thế kỉ đó (S Sacy "L’Asie du Sud-Est" (Đông Nam Á) năm 1999 -cn 202 [Cambodge Nouveau 202]). Một bằng chứng tốt về sự mơ hồ tồn tại trong lĩnh vực này: lá thư vua Ang Duong gửi cho Napoleon III vào năm 1856 trước khi có được được bất kì thỏa thuận nào giữa hai nước:

"Tôi thỉnh cầu hoàng thượng nhận biết tên của các tỉnh bị cướp [bởi triều đình Huế], đó là những tỉnh Đồng Nai, bị lấy đi trong hơn 200 năm, nhưng gần đây những tỉnh Sài Gòn, Long Hồ, Sa Đéc (Psar Dec: chợ sắt), Mĩ Tho, Cần Thơ, Trà Vinh (Pra Trapang Ong Mor: ao thiêng), Cà Mau (Tiec Khmau: nước đen), Peem hoặc Hà Tiên, các đảo Phú Quốc (Cô Trol) và Côn Sơn (Tralach). [Nếu nhỡ An Nam đến dâng tặng Hoàng thượng bất kì một chỗ nào trong những vùng này, tôi mong mỏi Hoàng thượng đừng nhận nó, vì chúng thuộc về Campuchia]" [được nêu bởi Alam Forest trong Le Cambodge et la colonisation française (Campuchia và việc thực dân hoá của Pháp)].

Do đó, việc chiếm đóng đảo Koh Tral (Phú Quốc) và Koh Tralach (Poulo Condor : Côn Sơn) không phải là một sự kiện gần đây, việcCampuchia “bỏ trống" trong những năm 1700, như vua Ang Duong vào năm 1856, sau 148 năm, đã phàn nàn như một ‘việc đã rồi’.

Việc người Pháp trong những năm 1670 và 1890, đã xác nhận những mất mát này và vạch ranh giới hành chính với cái giá người dân Campuchia phải trả đã bị người Khmer tố cáo từ lâu.

Đáng để ý là trong luận án “Les Frontières du Cambodge” (Biên giới Campuchia) của Sarin Chak có nêu: Phía đông tỉnh Stung Treng với việc tạo ra tỉnh Đắc Lắc, khu vực nằm giữa Tây Ninh và huyện Prey Veng, hai tổng Lộc Ninh và Phước Lễ, khu vực Hà Tiên ... mặc dù dân cư chủ yếu là người Khmer, các khu vực này đã bị sáp nhập vào Nam Kì dưới áp lực của chính quyền Sài Gòn. (bản đồ trên cn 119).

Alain Forest (Campuchia và ciệc thực dân hoá của Pháp. 1930), Marie-Alexandrine Martin (Le Mal Cambodgien) và nhiều tác giả khác cũng có cùng ý kiến này.

Có thể nói theo hướng ngược lại là nếu như người Pháp không vạch những biên giới này và biên giới ở phía tây, với Thái Lan thì rốt cuộc Campuchia đã biến mất hoàn toàn.

Dù sao thì các biên giới này cũng đã điều chỉnh cho đến năm 1942 với một trao đổi: đảo Koki được giao cho Việt Nam, Campuchia nhận được bờ sông Bình Gi.

Trên thực địa: 124 cột mốc đã được cắm trên biên giới Nam Kì vào thời thuộc địa từ năm 1876. Nhiều cột, được dựng bằng gỗ, đã biến mất nhưng vẫn còn các đế. Và 72 cột mốc khác đã được đặt vào những năm 1980 sau khi có thỏa thuận giữa Campuchia và Việt Nam, trên khoảng 207 km. Đối với toàn bộ phần phía bắc của biên giới hầu như không có cột mốc, ngoại trừ một số "điểm mốc".

Đường vạch này đã bị tranh cãi hàng ngàn lần. nhưng không có bạo lực, ngoại trừ vào thời kì Khmer Đỏ. Một trong những nỗi ám ảnh của họ là phục hồi Kampuchea Krom (đồng bằng Nam Bộ). Đã có rất nhiều cuộc xâm nhập của Campuchia vào lãnh thổ Việt Nam và đáp trả của Việt Nam kể từ năm 1975 (bản đồ trên cn 167).

Biên giới biển: chỉ qua một lá thư đơn giản

Không giống như biên giới đất liền, biên giới trên biển chưa bao giờ được vạch ra.

Việc phân giới thực hiện khó khăn do sự tồn tại của một số đảo có sở hữu không xác định, và việc thiếu các phương pháp chính xác và khó tranh cãi về phân giới (mà đến nay vẫn chưa có). Nếu cố tìm cách phân giới thì điều đó cũng chính là làm sống lại các tranh cãi ồn ào giữa các nhà chức trách Campuchia và Nam Kì. Người ta có thể nói thêm rằng phân định biên giới trên biển là chưa cấp thiết: ngư dân không có khái niệm này, và người ta chưa nghĩ đến dầu hoả.

Tuy nhiên, Toàn quyền Đông Dương Jules Brévié năm 1939 đã buộc phải đưa ra quyết định có tính chất hành chính. Phải có một sự phân chia rõ ràng về quyền lực giữa cảnh sát Nam Kì và Campuchia; biết cư dân các đảo phải nộp thuế ở nơi nào: Campuchia hay Nam Kì.

Văn bản của Toàn quyền Brévié (xem Phụ Lục) thú vị vì nhiều lí do:

- Nó đánh dấu rất chính xác ranh giới hành chính. Đó là "đường Brévié" được vẽ trên bản đồ thuỷ văn tỉ lệ 1:500 000 đính kèm chỉ thị của thống đốc mà ta tiếp tục tham chiếu tới. Bản đồ này đặt Koh Tral (Phú Quốc) phía Việt Nam; đảo Poulo Wai phía Campuchia. Không nói chút gì tới các đảo nằm xa ngoài khơi.

- Nó chỉ định rất rõ ràng rằng đây là một ranh giới hành chính, và không phải là một biên giới liên quan đến chủ quyền. Khôn khéo chừa lại câu hỏi này chưa quyết định.

- Vì từ đó đến nay chưa bao giờ có được một thỏa thuận giữa Campuchia và Việt Nam về ranh giới biển, người ta không có cách gì tốt hơn là tiếp tục sử dụng "đường Brévié" (xem bản đồ). Đường này có công bằng không? Hay nó không công bằng? Không có đường khác. Nó đã là một phần của lịch sử.

Ta có thể quan sát thấy rằng về phần Campuchia và Việt Nam, có một cách đơn giản để dựa vào là lấy "cái hiện có”. Như trường hợp ở những nơi khác, đặc biệt là ở châu Phi, người ta đồng ý nguyên tắc uti possidefis (chủ quyền như đang sở hữu trừ khi có thoả thuận khác qua hiệp ước-ND) về “tính bất khả xâm phạm các biên giới thừa kế từ chế độ thực dân” (cn 119). Thách thức nguyên tắc khôn ngoan này như Sarin Chak gơi ý rõ ràng sẽ gây ra xung đột vô tận.

Đường Brévié luôn bị thách thức

Tuy nhiên, đường Brévié không làm vừa lòng tất cả mọi người. Vào tháng 8 năm 1966, trong quá trình đàm phán về biên giới ở Phnom Penh. phía Việt Nam nhận ra rõ đường này: tất cả mọi thứ về phía bắc đường đó là thuộc Campuchia. Nhưng sau đó họ thay đổi lập trường: họ áp dụng giải pháp của Công ước của Liên hợp quốc năm 1982, vốn có lợi hơn cho họ (chưa áp dụng cho đến lúc này). Campuchia vẫn bám vào đường Brévié, đó vốn là chỗ dựa duy nhất về mặt lịch sử. Phía Campuchia nhận xét rằng chính phía Việt Nam sẽ có lợi trong việc giữ đường này, nếu không thì tất cả biên giới đất liền giữa hai nước sẽ bị suy yếu.

Năm 1972, để đáp trả một đòi hỏi của Chính phủ Nam Việt Nam đã tuyên bố đẩy vùng biển Việt Nam tới tận Kompong Som, nước Cộng hoà của Lon Nol đưa ra một tuyên bố đối lại (xem bản đồ bên dưới). Khmer Đỏ, bị ám ảnh với việc chinh phục lại Kampuchea Krom, đã phát động nhiều cuộc tấn công vào Koh Tral / Phú Quốc Koh Wai từ tháng 5 năm 1975.

Bản đồ vùng nước lịch sử Việt Nam - Campuchia theo Hiệp định 7/7/1982

(đường Brévié  1939)

Từ đó các chính phủ, cả hai bên, quay lại những yêu sách này một cách vô vọng. Chính phủ Campuchia bám chặt vào đường Brévié, "phù hợp với yêu sách mà Thái tử Sihanouk bày tỏ vào năm 1954," ông Var Kim Hong nói với chúng tôi năm 1999 (cn 120).

Các đảo Campuchia bị bỏ trống?

Những kẻ yêu nước cực đoan phẫn nộ về điều gì? "Qua hiệp định này, Campuchia nhượng cho Việt Nam hai đảo Koh Tra (Phú Quốc) và Poulo Panjang (Thổ Chu)" Sean Pengse viết ngày 22/01/20014. Chính việc lấy lại yêu sách đưa ra thời Cộng hòa của Lon Nol năm 1972, mà ta đã thấy rằng nó tương ứng với yêu sách đối lại, rất rộng lớn của Nguyễn Văn Thiệu vào năm 1971, dẫn đến bế tắc hoàn toàn.

Để hậu thuẫn cho lập trường của mình, Sean Pengse dẫn một kret (sắc chỉ) của vua Suramarit tháng 7 năm 1957, trong đó nêu, ở điều 62 "(...) đảo Kas Tral (Phú Quốc) mà Campuchia bảo lưu việc duy trì quyền lịch sử của mình đối với nó." Câu chữ này là thú vị, nhưng trong một cuộc đàm phán thì đó không phải là "bằng chứng" về chủ quyền của Campuchia đối với Koh Tral / Phú Quốc.

Hơn nữa Campuchia kể từ thời kì đó rõ ràng đã chọn cách tôn trọng đường Brévié, lập trường này này do thái tử Shihanook khẳng định trong thập niên 60 và đó cũng là lập trường của chính phủ hiện tại trong các cuộc đàm phán với Việt Nam.

Về biên giới đất liền, không có gì mới, ông Var Kim Hong nói. Chỉ còn một điểm tranh chấp quan trọng: một diện tích gần 50 km² nằm ở tỉnh Mondulkiri phía đông nam thị xã Sen Monorom. Ở đó, các cuộc đàm phán cho đến nay không có tiến triển. Đối với phần còn lại, đó là việc điều chỉnh thật chính xác giữa các cột mốc biên giới.

Nguồn: các bài báo trên tờ ‘Cambodge Nouveau’ (Campuchia mới-cn) nhất là số 119 và 120 (trao đổi với Var Kim Hong), các sách của Alain Forest, MA Martin. Michel Blanchard ("Vietnam—Cambodge. une frontière contestée" [Việt Nam-Campuchia. Biên giới Tranh chấp] 1999) và phỏng vấn mới với ông Var Kim Hong 30.1.2004.

===================================================

Phụ Lục: Đường Brévié

Hà Nội ngày 31 tháng 1 năm 1939

Toàn quyền Đông Dương

Gửi Thống đốc Nam Kỳ tại Sài Gòn

Tôi hân hạnh thông báo cho ông biết rằng tôi vừa tiến hành kiểm tra lại vấn đề các đảo trong vịnh Thái Lan mà tình trạng sở hữu đang có tranh chấp giữa Campuchia và Nam Kì.

Tình hình chuỗi đảo này, nằm dọc theo khắp bờ biển Campuchia và một số trong đó rất gần với bờ biển mà đất bồi trên thực tế tiếp tục có vẻ sẽ gắn chúng với bờ biển của Campuchia trong tương lai không xa, đòi hỏi về mặt hợp lí và về mặt địa lí cần phải cho các đảo nhỏ này được đưa vào quản lí hành chính của quốc gia đó.

Tôi cho rằng không thể để tiếp tục lâu hơn nữa tình trạng của những điều đang tồn tại vốn đòi hỏi những cư dân của những hòn đảo này phải đối phó, hoặc bằng cách phải đi đường dài hơn hoặc bằng cách đi vòng xa hơn trên lãnh thổ Campuchia, dưới sự quản lí của Nam Kì.

Vì vậy, tôi quyết định rằng tất cả các đảo phía Bắc của đường thẳng vuông góc với bờ biển từ biên giới giữa Campuchia và Nam Kì và lập một góc 140 grade (126°-ND) với hướng Bắc của kinh tuyến, theo như bản đồ đính kèm, từ nay sẽ được Campuchia quản lí. Đặc biệt, chính quyền bảo hộ sẽ phụ trách việc an ninh (cảnh sát) trên các đảo này.

Tất cả các đảo phía Nam đường này, bao gồm toàn bộ đảo Phú Quốc tiếp tục do Nam Kì quản lí. Cần hiểu rằng đường phân ranh định như vậy đi vòng qua phía bắc của đảo Phú Quốc, cách các điểm xa nhất của bờ biển phía bắc đảo này 3 km.

Quyền lực về hành chính và cảnh sát trên các đảo này như vậy sẽ được phân định rõ ràng giữa Nam Kì và Campuchia nhằm tránh mọi tranh chấp trong tương lai.

Cần hiểu rằng đây là nói về quản lí hành chính và cảnh sát, còn vấn đề về sự phụ thuộc về mặt lãnh thổ các đảo này vẫn còn bảo lưu.

Rất mong trong quyền hạn của mình ông cho quyết định của tôi được áp dụng ngay.

Xin ông vui lòng xác nhận đã nhận được lá thư này.

(đã kí)

Brévié 

------------------------------------

* Var Kim Hong đang bị phe đối lập và những người yêu nước quá khích Campuchia cáo buộc là phản quốc vì  cho rằng đã nhượng đất đai của Campuchia khi kí kết các hiệp ước biên giới với Việt, Thái, Lào.


Xem thêm: Vấn đề biên giới giữa Campuchia và Việt Nam