Tính dân chủ giả của Brexit

Tính dân chủ giả của Brexit

Cuộc bỏ phiếu thật sự tiết lộ điều gì

(Brexit's False Democracy - What the Vote Really Revealed)

Kathleen R. McNamara

FA (28/6/2016)

Trưng cầu ý dân là cơ chế tệ hại của nền dân chủ. Như một ví dụ minh hoạ, cuộc trưng cầu ý dân của Anh mới đây về tư cách thành viên của Vương quốc Anh trong EU là một canh bạc liều lĩnh, đặt ra một vấn đề-rất thực (sự cần thiết phải có tranh đua cởi mở và hợp pháp hơn trong EU) và biến nó thành một sự méo mó chính trị của giới chính trị chủ chốt cơ hội đến mức trơ trẽn. Cuộc tranh luận ầm ĩ về việc liệu Vương quốc Anh có tiếp tục là thành viên của EU đã bị sự dối trá và xuyên tạc xé nát, một số điều dối trá và xuyên tạc này đang được những người cổ vũ Brexit rút lại không dấu diếm; thậm chí báo chí Anh chua xót hối tiếc về sự ủng hộ ồn ào cho phe đòi tách ra. Thật không may là nhiều cử tri Anh có vẻ không biết chính xác EU là gì, xác nhận nghiên cứu gần đây cho thấy có sự thiếu kiến thức thực tế về Liên minh [châu Âu].

Do đó, những nhà quan sát cuộc trưng cầu ý dân này cần cảnh giác trong việc rút ra những kết luận về các nỗ lực toàn cầu hoá rộng lớn hơn, về trật tự phương Tây, về sự trỗi dậy tất yếu của các đảng dân tuý chống nhập cư, hoặc về tính khả thi của dự án EU nói chung. Câu trả lời cho câu hỏi hổn hển trên New York Times hôm Chủ Nhật—"Có phải trật tự sau 1945 do Hoa Kì và các đồng minh áp đặt trên toàn thế giới cũng sáng tỏ không?"—là đơn giản. Không, không phải thế. Và còn những cảm xúc và những ngăn cách về văn hóa được dùng để ảnh hưởng vụ bỏ phiếu Brexit không thể và không được bỏ qua.

Bài học thực tế của Brexit là có một phân chia có tính hệ quả giữa những người theo chủ nghĩa quốc tế (cosmopolitan) vốn nhìn tương lai với hi vọng và những người đã bị bỏ lại ở phía sau và nhìn thấy tình hình kinh tế cùng lối sống của họ bị xấu đi. Câu chuyện tương tự cũng có thể diễn ra tại Hoa Kì và các nơi khác, với các tác động quan trọng tới việc bỏ phiếu. Nhưng câu chuyện Brexit cũng nói lên sự độc đáo của EU như là một loại chính thể mới với tác động sâu sắc đến đời sống của tất cả mọi người bên trong nó. Lịch sử đã chỉ ra rằng sự phát triển của các hình thức chính trị mới hiếm khi diễn ra trơn tru. Sự chia rẽ giữa những người có thể và những người không thể hình dung một cuộc sống tốt hơn trong hệ thống mới sẽ tiếp tục thúc đẩy nền chính trị ở EU và các nơi khác trong nhiều năm tới.

CÓ Ý THỨC GIAI CẤP

Mặc dù cuộc trưng cầu Brexit là một hình thức rất không hoàn hảo về thể hiện dân chủ, những cảm xúc do các cử tri đòi Tách ra thể hiện ra là rất thực. Chúng phản ánh những cảm xúc quan trọng và thật của các cộng đồng dân tộc khác khắp các nền dân chủ phương Tây. Có hai thế giới con người, như phân tích các mẫu bỏ phiếu Brexit chỉ rõ, được phân chia theo kinh nghiệm và tầm nhìn của họ về tương lai. Trình độ học vấn, tuổi tác, và bản sắc dân tộc quyết định việc bỏ phiếu. Cử tri trẻ tuổi thuộc mọi nguồn gốc kinh tế và những người có học vấn đại học đã bỏ phiếu ủng hộ Ở lại. Cử tri lớn tuổi, những người thất nghiệp, và những người có một ý thức mạnh mẽ về bản sắc quốc gia Anh đã tìm cách tách ra.

Cuộc đấu tranh về Brexit là sự phản ánh của việc loại trừ xã hội phát sinh trong một thế giới bất bình đẳng kinh tế khắc nghiệt. Một cách nghĩ về việc phân chia này là xem nó như là cách nghĩ quốc tế (cosmopolitan) so với cách suy nghĩ cụ bộ (parochial), bắt nguồn từ các xu hướng xã hội và kinh tế sâu xa hơn vốn tạo nên động lực văn hóa riêng của họ. Chủ nghĩa thế giới, một cảm giác mình thuộc về một cộng đồng toàn cầu vượt qua biên giới trước mắt mình, đòi hỏi phải có sự tự tin ở vị trí của một người trên thế giới và hàm chứa một hi vọng về tương lai vượt tầm nhà nước-dân tộc (nation-state). Quan điểm cục bộ đang bị pha trộn với nỗi sợ hãi về tương lai đó và một cảm giác rằng sự biến đổi xã hội sẽ bỏ những cử tri thông thường ở lại phía sau. Một phần, nỗi sợ đó phản ánh việc mở cửa thị trường, nhưng nó cũng do các thay đổi trong công nghệ và những dịch chuyển rời xa việc bảo vệ giai cấp trung lưu và tầng lớp lao động rộng lớn hơn trong chủ nghĩa tư bản. Những dịch chuyển này không thể đổ lỗi hoàn toàn cho việc toàn cầu hóa; chúng cũng chẳng dính líu gì với chính trị và các quyết định về chính sách trong nước. Tại Vương quốc Anh và các nơi khác, các lựa chọn chính trị đã tăng tốc việc giảm công nghiệp hóa trong khi gây tổn hại mạng lưới an sinh xã hội và chẳng làm gì nhiều để ngăn chặn tình trạng bất bình đẳng đang tăng.

Với thực tế khắc nghiệt này đối với những người thất nghiệp, người già, và người thất học, những cảnh báo về thảm họa kinh tế của Brexit của chiến dịch vận động Ở lại không có nhiều sức nặng; nhiều cử tri cho rằng cơ hội của họ đã bị đóng lại từ lâu. Cách tiếp thị khôn khéo của chiến dịch vận động Brexit, kể cả các câu thần chú "Lấy lại quyền Kiểm soát" và "Bước ngoặt," nói lên những cảm giác về bị loại trừ rất thực nhưng đưa ra không nhiều giải pháp; thực tế là động lực chính trị của Anh, nhiều hơn là các quy định của EU, đã tạo ra các vấn đề xã hội và kinh tế của Vương quốc Anh.

Sự phân cách về kinh tế và tác động xã hội của nó đẩy vấn đề nhập cư lên hàng đầu trong cuộc tranh luận. Cử tri đã đúng rằng việc nhập cư của cả công dân EU lẫn di dân ngoài EU đã tăng lên rất nhiều, đặc biệt là kể từ cuộc khủng hoảng tài chính. Tuy nhiên, trong khi các nước khác trong EU đã phải vật lộn với những người nhập cư từ Syria và Iraq thì Vương quốc Anh chỉ có một số lượng nhỏ đơn xin tị nạn. Và các nghiên cứu cho thấy rằng những người nhập cư đóng thuế vào nhiều hơn phúc lợi họ lấy ra. Tuy nhiên, những nỗi sợ hãi tiềm ẩn này đã làm cho những sự thật như thế thành không quan trọng. Quả thật, các khu vực có nhiều người nước ngoài đã bỏ phiếu áp đảo ở lại trong EU. Những khu vực đó là những vùng đã được hội nhập vào một thế giới mới có tính quốc tế.

QUYỀN LỰC MỚI, VẤN ĐỀ MỚI

Cuộc chiến về Brexit là sự phản ánh về việc loại trừ xã hội nẩy sinh trong một thế giới bất bình đẳng kinh tế khắc nghiệt. Nhưng cuộc trưng cầu cũng nên được xem xét trong một lịch sử dài hơn nhiều của sự phát triển chính trị và xây dựng nhà nước. EU vượt xa hơn một tổ chức hay một hiệp ước thương mại quốc tế đơn giản, vì nó đã tích lũy quyền lực chính trị đáng kể trên một loạt khu vực rộng lớn. Chẳng hạn, các phán quyết của Tòa án châu Âu thế chỗ cho luật pháp quốc gia,và luật pháp của EU đã chuyển đổi cuộc sống hàng ngày ở châu Âu, ngay cả khi bộ máy hành chánh ở Brussels và sự hiện diện tài chính của nó vẫn còn nhỏ bé.

Trong lịch sử, các cơ quan thẩm quyền chính trị mới đã xuất hiện và tiến triển theo những cách rối rắm, xấu xa, và thường bạo lực. Những dự án thống nhất đất nước dính dáng tới cưỡng chế, nội chiến, và thực hành quyền lực tàn bạo. Người ta vẫn đang đấu tranh về những vấn đề về liên bang ở Mĩ hiện nay . Mặc dù nhà nhà nước-dân tộc có vẻ phổ quát và tự nhiên, chỉ riêng ở châu Âu đã có nhiều hình thức chính phủ khác: chẳng hạn chế độ quân chủ Hapsburg, quốc gia thành phố Ý, Thánh chế La Mã, và Liên minh Hanse (Hanseatic League), đã xuất hiện rồi ra đi. EU, với tất cả mọi khiếm khuyết, là một hình thức sáng tạo mới, một chính thể đang hình thành. Những người dưới 45 tuổi, và đặc biệt là những người dưới 30 tuổi, hãy ôm lấy nó và xem nó như là một điều tự nhiên và tích cực, một nền tảng cho cuộc sống thay đổi hàng ngày của mình, nó tạo ra nhiều cơ hội hơn là khi đóng nó lại.

Với sự chỉ đường của lịch sử, chúng ta không nên ngạc nhiên rằng sự tiến triển của EU đã tạo ra một phản ứng dữ dội. Nhưng chúng ta có thể bị chủ nghĩa cơ hội hèn nhát và việc thiếu lãnh đạo chính trị ở Anh và trên lục địa châu Âu trong việc hướng dẫn sự phát triển này làm kinh hãi. EU sẽ chỉ có tác dụng nếu tất cả các công dân của nó có thể hình dung chính mình là một phần của một chính thể dân chủ quốc tế, thịnh vượng, một chính thể có thể cân bằng quyền lực của địa phương, của quốc gia và của EU và tạo ra cơ hội kinh tế. Lắng nghe những người ở cả hai phía của màn phân cách văn hóa, và tìm cách giảm bớt sự bất bình đẳng kinh tế vốn là nền tảng cho sự phân chia giữa những người đầy hi vọng và những người bị loại trừ, là cách duy nhất tiến tới đối với EU—và các phần còn lại của chúng ta.