Bãi cát, rạn san hô ngầm và hẻm núi dưới nước: Yêu sách mới của Trung Quốc ở biển Đông
(Sandbars,
Submerged Reefs, and Underwater Canyons: China's New Claims in the South China Sea)
RFA 5/2020
Lương Long (Drake Long)
Với căng thẳng gia tăng ở biển Đông, Trung
Quốc đã đặt tên và yêu sách 80 thể địa lí mơ hồ trong các vùng biển bị tranh chấp
khi họ đẩy mạnh chiến dịch gây hấn đánh dấu lãnh thổ và đẩy lùi các bên yêu sách
khác.
Sử dụng phần mềm hình ảnh và bản đồ vệ
tinh, Đài Á Châu Tự do đã kiểm tra những yêu sách đó - được Trung Quốc công bố vào
tháng trước - và thấy rằng chúng bao gồm đá, bãi cát, và các rạn san hô nhỏ rải
rác ngoài khơi Việt Nam và quanh hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa đang tranh chấp,
ở đó có tất cả sáu chính phủ có yêu sách. Hầu hết trong số 80 thể địa lí này là
hoàn toàn nằm dưới mặt nước. Không có thể địa lí nào trong số đó đủ điều kiện là
đảo, dù Trung Quốc có thể nhấn mạnh điều gì.
Với danh sách mới nhất này, Trung Quốc
hiện yêu sách hơn 300 thể địa lí trên và dưới mặt nước ở biển Đông. Các chuyên gia
cảnh báo rằng sư xuất hiện đột ngột các yêu sách mới gây khó chịu thêm cho các cuộc
đàm phán giữa Trung Quốc và Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) về Bộ quy tắc ứng
xử, vào lúc mà Việt Nam, Malaysia và Philippines đang đẩy lùi lập trường của Bắc
Kinh đối với tài nguyên này vùng giàu có.
Bối
cảnh
Vào ngày 19 tháng 4, Bộ Nội vụ và Bộ Tài
nguyên của Trung Quốc thông báo rằng Ủy ban địa danh của Trung Quốc đã định vị 80
"hòn đảo" như một phần của nhiệm vụ chuẩn hóa tất cả các yêu sách của
Trung Quốc ở biển Đông.
Danh sách tên và tọa độ được đưa ra vào
cùng cuối tuần lễ mà Trung Quốc công bố hai khu hành chính mới được thành lập thuộc
thành phố Tam Sa, một khu cư trú được xây dựng trên đảo Phú Lâm trong chuỗi đảo
Hoàng Sa – mưu đồ mới nhất của Bắc Kinh trong việc khẳng định rằng chỉ một mình
họ có quyền quản lý toàn bộ biển Đông.
Gộp chung lại, hai khu hành chính này
bao gồm hơn một triệu dặm vuông của nước và đá.
Động thái này đã bị các đối thủ cạnh tranh
Việt Nam và Philippines phản đối kịch liệt. Các chuyên gia nói rằng việc Trung Quốc
khẳng định về chủ quyền sâu rộng đối với đất đai và vùng biển cách xa đất liền chủa
họ hàng trăm dặm là không có cơ sở trong luật pháp quốc tế. Tòa Trọng tài Thường
trực năm 2016 đã phán quyết lập luận về "quyền lịch sử" của Trung
Quốc là vô giá trị.
Các yêu
sách biển quá mức của Trung Quốc và các hành động gây hấn ở biển Đông vấp phải sự
phản đối ngày càng tăng từ các nước láng giềng Đông Nam Á .
Vậy tại sao bây giờ Trung Quốc lại đang
cố đưa thêm các yêu sách mới này, bao gồm cả những phần mơ hồ của đáy biển? Greg
Poling, giám đốc Sáng kiến minh bạch biển châu Á tại Trung tâm nghiên cứu chiến
lược và quốc tế ở Washington, cho biết có một lời giải thích đơn giản: chủ nghĩa
dân tộc.
Poling nói: "Khi Trung Quốc đối mặt
với những chỉ trích về phản ứng của họ đối với COVID-19, kể cả sự phản đối đối với
các hoạt động và sự gây hấn ở biển Đông đang diễn ra trong lúc đại dịch, Bắc Kinh
đang nhân đôi chủ nghĩa dân tộc sôi sụt.”
Ông nói thêm "Điều đó có thể tác
dụng trong nước. Nhưng đối với thế giới, động thái này đặc biệt chỉ làm sáng tỏ
hơn bản chất rất hiện đại và bất chợt của các yêu sách được cho là có từ xa xưa
của Trung Quốc đối với biển Đông."
Đất chưa
thoả: Đòi cả các thể địa lí dưới mặt biển
Lần gần đây nhất Trung Quốc cập nhật danh
sách tên cho các thể địa lí ở biển Đông là vào năm 1983, nhưng một sự khác biệt
lớn là lần này bao gồm nhiều thể địa lí dưới đáy biển - chính xác là 55 - bao gồm
các hẻm núi, sườn đồi và dãy núi hoặc đồi dưới đáy đại dương, còn được gọi là núi
ngầm (seamount).
Theo luật quốc tế, các thể địa lí dưới
mặt biển chỉ được phép yêu sách bởi quốc gia nếu nằm trong phạm vi 12 hải lí tính
từ đất liền. Hầu hết các thể địa lí Trung Quốc yêu sách đều không như vậy.
Một phần động lực để Trung Quốc đưa ra
những yêu sách này có thể là để khai thác tài nguyên dưới đáy biển. Trung Quốc đã
đầu tư rất nhiều vào nghiên cứu và lập bản đồ biển sâu. Tàu Hai Yang Di Zhi 8
(Địa chất biển 8), một tàu khảo sát, gần đây đã lập bản đồ đáy biển trong vùng biển
tranh chấp với Malaysia và Việt Nam. Trung Quốc có nhiều tàu nghiên cứu cho mục
đích này hơn bất kỳ quốc gia nào khác và gần đây họ thông báo đã phá vỡ kỷ lục thế
giới về việc khai thác khí đốt tự nhiên từ đáy đại dương.
Vậy ai có quyền khai thác tài nguyên dưới
biển? Julian Ku (Cổ Cử Luân), giáo sư tại Trường Luật Hofstra ở Hempstead, New York,
nói rằng theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), "các quốc gia không
có ‘chủ quyền’ dưới đáy biển, nhưng có quyền độc quyền về kinh tế đối với thềm lục
địa và lục địa mở rộng của chính mình." Điều đó có nghĩa là một nước có quyền
kiểm soát độc quyền đối với việc khai thác tài nguyên dưới đáy biển như dầu mỏ,
khí đốt tự nhiên và khoáng sản.
Nhưng một số thể địa lí mới mà Trung Quốc
yêu sách, như Wan'an Haidixiaguqun (Vạn An hải để hạp cốc quần: nhóm hẻm núi
ngầm Vạn An), rõ ràng nằm trong phạm vi 200 hải lí của bờ biển Việt Nam, nên chúng
ở trên thềm lục địa của Việt Nam. Mặc dù Trung Quốc khẳng định rằng họ cũng có thềm
lục địa từ quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa đang tranh chấp kéo dài ra sẽ mở rộng
đến khu vực này, nhưng đó là một lập trường pháp lí chưa bao giờ được thừa nhận
theo UNCLOS.
Vị trí của
"Nhóm hểm núi ngầm Vạn An" được Trung Quốc đặt tên ngoài khơi Việt Nam.
Hơn nữa, không có tiền lệ thực sự cho
một nước đặt tên các thể địa lí dưới nước theo cách mà Trung Quốc đang làm. Ku dẫn
một vụ kiện của Tòa án Công lí Quốc tế giữa Qatar và Bahrain, cuối cùng phán quyết
việc đặt tên các thể địa lí dưới nước không có ý nghĩa pháp lí và không thể được
coi là một dấu hiệu của chủ quyền hoặc quyền lịch sử đối với một khu vực.
Nhưng thế thì động lực của Trung Quốc
cho việc đặt tên cho các thể địa lí này bây giờ là gì?
Olli Suorsa , một nhà nghiên cứu của Trường
Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, cho biết nó có thể phục vụ một "mục
đích tâm lí" tại thời điểm bất an lớn ở biển Đông.
Suorsa nói: "Với các cấu trúc hành
chính đã có, Trung Quốc có vẻ muốn áp đặt luật pháp trong nước để cai quản các thể
địa lí biển và vùng biển lân cận thay cho luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS."
Video từ
năm 2014 về một tàu Cảnh sát biển Trung Quốc đâm vào tàu hải quân Việt Nam gần quần
đảo Hoàng Sa đang tranh chấp.
Trung Quốc tiếp tục gây sức ép với Việt
Nam và các nước ASEAN không được hợp tác với bất kì quốc gia bên ngoài hoặc công
ti quốc tế nào khi khai thác tài nguyên trong vùng biển của họ.
Đây là một lập trường then chốt mà Trung
Quốc đã đưa vào các cuộc đàm phán với ASEAN về Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông. Các
cuộc đàm phán được chờ đợi từ lâu về việc điều chỉnh hành vi trong khu vực giữa
các bên yêu sách chính thức bắt đầu vào năm 2017, với hi vọng giảm nhẹ xung đột.
Tuy nhiên, danh sách các thể địa lí mới của Trung Quốc tạo thêm một nếp gợn khác
vào các cuộc đàm phán phức tạp, mà theo nhiều tường trình, đã bắt đầu lúng túng.
Suorsa nói "Trung Quốc tiếp tục thay
đổi sự kiện (fact) trên hiện trường trong khi khăng khăng đòi duy trì hiện trạng.
Hiện trạng đó đang thay đổi theo hướng có lợi cho Trung Quốc mỗi ngày.Các hành động
của Trung Quốc ở biển Đông đang khiến cho bất kì thỏa thuận Quy tắc ứng xử mang
tính xây dựng nào gần nhưkhông thể thực hiện được, nếu điều đó chưa xảy ra."
Các cuộc thảo luận về Quy tắc ứng xử đã
bị trì hoãn một lần trong năm nay do đại dịch COVID-19.
Trên
mặt biển: Yêu sách quần đảo Hoàng Sa
Trong số 25 thể địa lí nằm bên trên mặt
biển trong danh sách mới của Trung Quốc, 12 thể địa lí nằm ở Hoàng Sa , một chuỗi
đảo ở phía bắc biển Đông. Quần đảo Hoàng Sa cũng được Đài Loan và Việt Nam yêu
sách chủ quyền. Trung Quốc đã giành quyền kiểm soát các đá và rạn san hô thuộc
quần đảo Hoàng Sa năm 1974, trong một cuộc giao tranh với hải quân với chính quyền
của miền Nam Việt Nam.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng trên
thực tế, không có thể địa lí nào trong số 12 thể địa lí này là yêu sách mới - bởi
vì Trung Quốc đã yêu sách chúng trên cơ sở "quyền lịch sử" và đường chín
đoạn gần như phân định khu vực rộng lớn của biển Đông mà họ nói là có chủ quyền
đối với nó. Nhưng cái mà họ đang làm bây giờ là lập bản đồ khu vựcnày chi tiết hơn
một cách hiệu quả.
Trung Quốc khẳng định răng Hoàng Sa là
một "quần đảo ngoài khơi", và vào năm 1996, họ đã vẽ các đường cơ sở xung
quanh chúng, đường này nối các điểm ngoài cùng của chúng vốn thường được các nước
quần đảo sử dụng để nhóm các đảo lại với nhau vì mục đích thiết lập biên giới trên
một vùng biển rộng lớn. Qua cách làm đó, Trung Quốc hi vọng sẽ mở rộng một cach
hợp pháp vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa trên toàn bộ nửa phía bắc của biển
Đông. Điều này đã bị phán là không hợp lệ trong phán quyết trọng tài năm 2016 giữa
Trung Quốc và Philippines.
" Sanzhizai"(Tam Trĩ Tử), thể địa lí mới duy nhất của Trung Quốc tại Hoàng Sa phía đông bắc
giữa đảo Trung và Nam. Đảo Bắc có một tiền đồn của Trung Quốc.
Một trong những thể địa lí mới, Sanzhizai
(Tam Trĩ Tử), là một bãi cát mà ảnh vệ tinh cho thấy
không có người ở và hầu như lúc nào cũng ở dưới mặt nước. Nó nằm giữa đảo Trung
và đảo Nam cũng không có người ở và Trung Quốc yêu sách chủ quyền. Trung Quốc chiếm
tất cả các thể địa lí có người ở gần đó, bao gồm đảo Bắc, nơi có một tiền đồn quân
sự nhỏ và đảo Cây, nơi có một cảng và căn cứ quân sự lớn hơn.
11 thể địa lí khác ở Hoàng Sa mà Trung
Quốc đăt tên nằm trong nhóm Lưỡi Liềm (Crescent), một cụm nhỏ rạn san hô và đá,
một số trong đó Trung Quốc đã nạo vét và xây dựng thành tiền đồn quân sự cách căn
cứ chính của Trung Quốc tại đảo Woody khoảng 45 hải lí.
Không có đảo nào được Trung Quốc đặt tên
ở Hoàng Sa đủ điều kiện là đảo theo luật pháp. Hai ‘đảo’ lúc nào cũng chìm. Những
‘đảo’ khác là rạn san hô hoặc cát. Kuangzai Beidao (đảo Khuông Tể Bắc)- hay đảo
Giỏ Bắc - chẳng hạn, là một mỏm đất không tới một phần mười dặm từ đầu đến cuối.
Nó nằm cạnh một đảo nhỏ do Trung Quốc chiếm có tên là Antelope Reef (đá Linh
Dương / Hải Sâm), có một số tòa nhà trên đó.
Theo phán quyết trọng tài năm 2016 về
biển Đông, để đáp ứng định nghĩa về một hòn đảo, một thể địa lí phải có khả năng
"duy trì một cách tự nhiên" việc cư trú và hoạt động kinh tế của con người
mà không cần sự trợ giúp từ bên ngoài. Đảo Khuông Tể Bắc rõ ràng
không thể thoả điều kiện - và các thể địa lí khác trong danh sách này cũng vậy.
Kuangzai
Beidao (đảo Khuông Tể Bắc), hay "Đảo Giỏ Bắc," tính đến 23/4/2020. Nhúm
đất này trên đá Hải Sâm, ngay phía bắc của một khu cư trú quan trọng của Trung Quốc
ở quần đảo Hoàng Sa.
Các thể địa lí mới khác rõ ràng có ý cắm
vào các khoảng trống giữa và xung quanh các tiền đồn quân sự và đảo nhân tạo của
Trung Quốc. Guangjin Beiyidao và Guangjin Bei'erdao (đảo Quảng Kim Bắc 1 và đảo
Quảng Kim Bắc 2) không thể phân biệt được với nhau, và Trung Quốc liệt kê cùng tọa
độ cho cả hai, nhưng cùng với Guangjin Xidao (đảo Quảng Kim Tây) chúng tạo thành
nhỏ bờ cát chắn ở phía tây của đảo Duncan (Quang Hoà) với một bến cảng và tiền đồn
do Trung Quốc xây dựng trên đó.
Ảnh vệ tinh
của đảo Duncan từ ngày 28 tháng 4 năm 2020. đảo Quảng Kim Bắc 1 và đảo Quảng
Kim Bắc 2 và đảo Quảng Kim Tây nằm ở phía Tây của nó. đảo Quảng Kim Bắc 1 và
đảo Quảng Kim Bắc 2 có cùng tọa độ theo danh sách của Trung Quốc, nhưng dựa trên
tên của họ có thể được giả định để chỉ hai bờ cát ngay cạnh nhau ở phía trên bên
trái. Đảo Duncan có một bến cảng cho ngư dân và cảnh sát biển Trung Quốc.
Các thể địa lí này có vẻ là một phần trong
chiến dịch đang diễn ra của Trung Quốc nhằm xác định các đường cơ sở rõ ràng hơn
xung quanh quần đảo Hoàng Sa, cho phép Trung Quốc dễ dàng gom tất cả các thể
địa lí vào một chuỗi đảo ngoài khơi. Trung Quốc đã yêu cầu tàu bè chạy ngang
qua phải xin phép trước khi di chuyển qua quần đảo Hoàng Sa. Đây là một lý do chính
khiến Hoa Kỳ tiếp tục tiến hành các hoạt động tự do hàng hải tại Hoàng Sa, gọi đường
cơ sở của Trung Quốc quanh Quần đảo Hoàng Sa là bất hợp pháp.
Trên mặt
biển: Yêu sách quần đảo Trường Sa
13 thể địa lí khác trên biển mà Trung
Quốc đặt tên nằm ở Trường Sa, chuỗi các đá và đảo mà Việt Nam, Đài Loan, Philippines,
Malaysia và Brunei cũng có yêu sách ở đó. Nó nằm ở nửa phía nam của biển Đông.
Trường Sa bao gồm bãi Tư Chính (Vanguard
Bank), nơi mà Trung Quốc và Việt Nam có một cuộc đối đầu căng thẳng liên quan đến
nhiều tàu cảnh sát biển và tàu đánh cá bán quân sự vào nửa cuối năm 2019, và đá
Chữ Thập (Fiery Cross Reef), một căn cứ quân sự lớn mà hải quân, cảnh sát biển và
không quân Trung Quốc thường lui tới.
Các thể địa lí mới trong Trường Sa thực
sự rất nhỏ, nhưng sau khi chấm tọa độ, thật dễ hiểu tại sao Trung Quốc lại đưa ra
yêu sách đối với chúng. Chúng nằm rải rác xung quanh đá Tây (West Reef) - nơi mà
đối thủ Việt Nam đã xây dựng một tiền đồn quân sự từ năm 2013 đến 2016, và lập thêm
hai trạm canh gác gần đó cũng trong thời gian đó.
Toàn bộ đá Tây hầu như chỉ đáng để gọi
bằng một tên, nhưng Trung Quốc thấy là thoả đáng để dán nhãn cho từng mảnh nhỏ của
nó - như một phần của chuổi đảo Xijiiao (Tây Tiêu: đá Tây) và Longbi (Long Tị: Mũi
Rồng). Chưa rõ vì lí do gì, một số thể địa lí rất nhỏ thậm chí lại được dán nhãn
hai lần với các tên khác nhau. Ví dụ, Xijiao Dongdao (đảo Đá Tây Đông) còn được
gọi là Longbi Dongdao (đảo Mũi Rồng Đông) và Xijao Xidao (đảo Đá Tây Tây) còn được
gọi là Longbi Xidao (đảo Mũi Rồng Tây).
Poling nói "Có vẻ giống như đây là
việc một người vẽ bản đồ của chính phủ bất chợt kéo ra tủ hồ sơ ra nhét thêm vào
danh sách tên mới, mà Bắc Kinh có lẽ đã tung ra để báo hiệu sự không hài lòng của
họ đối với các nước Đông Nam Á, và đặc biệt là Việt Nam, chỉ trích về căng thẳng
biển Đông gần đây."
Một trong
những tiền đồn của Việt Nam trên Đá Tây mà Trung Quốc nói là đã xâm chiếm bất hợp
pháp. Trung Quốc hiện gọi tiền đồn này là ' Longbi Xidao '(đảo Long Tị Tây) hoặc
'Xijiao Xidao' (đảo Đá Tây Tây)
Trung Quốc và Việt Nam đã hục hặc với
nhau trong những tháng gần đây, về vụ tàu Cảnh sát biển Trung Quốc (CCG) đâm chìm
tàu đánh cá Việt Nam vào ngày 3 tháng 4 và trong một loạt các công hàm phản bác
yêu sách của nhau về biển Đông, được gửi đến Liên Hiệp Quốc. Công hàm cuối cùng
mà Trung Quốc gửi có giọng điệu nhắm thẳng tới mục tiêu nhiều hơn, kêu gọi Việt
Nam "rút toàn bộ nhân sự và các cơ sở khỏi các đảo và rạn san hô đã xâm chiếm
bất hợp pháp".
Malaysia và Philippines cũng nộp các
công hàm phản đối các yêu sách mới của Trung Quốc, trong một biểu thị đoàn kết hiếm
hoi - ngay trước khi Trung Quốc công bố các khu hành chính mới và công bố danh sách
80 thể địa lí mới.
Thủy quân
lục chiến PLA Trung Quốc đi bộ trên đảo Phú Lâm, căn cứ quân sự và thành phố lớn
nhất của Trung Quốc ở quần đảo Hoàng Sa.
Lính thủy Việt Nam canh giữ biển từ một tiền đồn của Việt Nam ở quần đảo Trường Sa
No comments:
Post a Comment